Of je denkt dat iemand je naam roept, maar er is niemand in de buurt. Het gaat dan om waarnemen zonder informatie uit de zintuigen, puur vanuit de hersenen. We spreken dan van hallucinaties.
Wat is hallucineren? | Hoe zit dat?
Met onze zintuigen nemen we de wereld waar en geven onze hersenen een betekenis aan wat we waarnemen. Soms doe je dat op een manier die zo gestuurd is door onderliggende persoonlijke emoties van angst, somberheid of andere emoties dat je waarnemingen het karakter krijgen van iets externs. Als deze waarneming verstoort raakt, kun je dingen zien, ruiken, voelen, horen of proeven die er niet echt zijn. Je eigen gedachten lijken bijvoorbeeld een stem van iemand anders. Dit noem je ook wel hallucineren; de verstoorde waarnemingen worden hallucinaties genoemd.
Een van de symptomen die bij psychose kunnen voorkomen zijn hallucinaties. Mensen in psychose kunnen de hallucinaties angstaanjagend en vreemd vinden, maar ook soms prettig. Vaak gaan hallucinaties gepaard met een zekere mate van wantrouwen naar de buitenwereld. Dit wantrouwen kan dan weer de vorm aannemen van een waan. Wanen die optreden bij hallucinaties zijn vaak pogingen van de persoon om een uitleg te vinden voor de hallucinatie. Bijvoorbeeld bij stemmen horen ontwikkelen mensen vaak het idee dat bijvoorbeeld de buren bezig zijn met een telepathisch apparaat of electromagnetische golven.
Het is niet precies bekend hoe hallucinaties worden veroorzaakt. Men vermoedt dat er een proces is waarbij teveel emotionele betekenis wordt toegekend aan de eigen interne spraak en visualisatie, zodanig dat die iets ‘externs’ krijgen, en worden waargenomen als ‘van buiten’. Er is wel aangetoond dat bij visuele hallucinaties en gehoorhallucinaties (stemmen horen) dezelfde hersengebieden actief zijn als wanneer ze échte beelden zien of geluiden horen. Bij stemmenhoorders zijn ook de taalgebieden actief in de hersenen die bij luisteren en spreken gebruikt worden. Maar wat dat precies betekent is niet duidelijk – het lijkt logisch dat het brein van iemand die hallucinaties hoort ‘bezig is’ met spreken en luisteren. Het legt niet veel uit.
Jim van Os werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. In 2014 kwam zijn boek ‘De DSM-5 Voorbij‘ uit, in 2016 het boek ‘Goede GGZ!‘ (samen met Philippe Delespaul e.a.) en in 2021 het boek ‘We Zijn God Niet‘ (samen met Myrrhe van Spronsen).
Mensen die hallucineren in het kader van een psychose zijn er soms helemaal van overtuigd dat wat zij waarnemen ook echt is, ook al geven andere mensen dat zij niets kunnen waarnemen. Maar het kan ook zijn dan mensen met een psychose, net zoals mensen die hallucinaties krijgen na het gebruik van verdovende middelen of door langdurig slaapgebrek, zich bewust zijn van het feit dat ze weliswaar dingen zien en horen, maar dat deze dingen niet ‘echt’ zijn, en dat andere mensen ze niet kunnen horen.
In een bepaald stadium van je slaap is er sprake van hypnagoge hallucinatie of hypnopompe hallucinatie. Het woord ‘hypnagogie’ betekent leidend naar slaap. Dit duidt op de periode tussen slapen en wakker zijn in. Vaak is dit van korte duur, maar de tijdsverloop lijkt niet met de realiteit te meten zijn. Hypnagoge hallucinaties is iets anders dan droombeelden.
Het geeft je stress als je weet dat er gekke dingen gebeuren, maar je verder niet weet hoe of wat er aan de hand is. Als het lijkt alsof je gek wordt, maak je je natuurlijk zorgen. Als de hallucinaties ernstig zijn en vaak voorkomen, staat dit je normale leven in de weg. Deze stress kan ervoor zorgen dat de hallucinaties erger worden, omdat je door erge stress prikkels nog sterker ervaart.
Bij droombeelden lijk je in een andere plek en werkelijkheid te zijn. Het beste wat je kunt doen is rustig blijven en proberen wakker te worden. Als je wakker bent, kun je het beste even wachten met opnieuw te gaan slapen door een stukje lopen of lezen. Zo is de kans klein dat je het onwerkelijke opnieuw beleeft.
Hallucinaties gaan vanzelf weer over, maar het kan heel vervelend zijn. Het is te verhelpen door bepaalde medicatie of triggers te vermijden. Je kunt het beste je huisarts raadplegen als je last hebt van hallucinaties. Het UMC Utrecht heeft diverse programma’s om mensen die last hebben van halluncinaties te helpen. Ook hebben ze wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het onderwerp.
Eén van de gevolgen van hallucinaties is stress. Je wordt bang; bang om alleen te zijn, bang om te slapen, bang voor jezelf… Deze angst maakt je afhankelijk en maakt het moeilijk om normaal in het dagelijks leven te functioneren. Je kunt slaapproblemen krijgen en vermoeid worden. Je kunt je niet meer goed concentreren en kunt andere klachten krijgen. Dit kan zelfs leiden tot een depressie.
FAQ
Wat is de oorzaak van hallucinaties?
Hoe gevaarlijk zijn hallucinaties?
Welke vormen van hallucinaties zijn er?
- Stemmen horen. Geluiden horen. …
- Beelden zien. Dit wordt ook wel gezichtshallucinaties genoemd. …
- Geuren ruiken. Je ruikt dan bijvoorbeeld rook, gas of het parfum van een geliefde waar anderen dit niet ruiken.
- Dingen proeven. …
- Iets voelen in je lichaam of op je huid.
Wat kun je doen tegen hallucineren?
- Als je vermoedt dat je naaste hallucinaties heeft, laat dan blijken dat je haar begrijpt en met haar meevoelt. …
- Blijf rustig en stel je naaste gerust. …
- Soms helpt het om mee te gaan in de belevingswereld van je naaste. …
- Luister goed naar wat je naaste beschrijft.