Al zolang de aarde bestaat is er een vorm van ruilhandel. Wat de één niet heeft, heeft de ander wel. Door het in bezit te krijgen, ruilt men het één voor het ander. In verloop van tijd ruilde men in spullen die voor iedereen een bepaalde waarde had. Zo is bekend dat men ver voor de jaartelling schelpen als ruilmiddel had. Ook ruilde of betaalde men met vee, sieraden of gebruiksvoorwerpen.
De vorm waarin wij geld nu kennen –dollars en euro’s – heeft in zichzelf geen waarde. Het zijn slechts stukjes papier en onedel metaal. Centrale banken en overheden hebben afspraken gemaakt over de waarde ervan. Dat is de wankele basis waarop het vertrouwen in dit geld rust. Dat was vroeger wel anders. Het geld wat men eeuwenlang gebruikte had waarde in zichzelf. De munten waren van goud, zilver of brons. De hoeveelheid edelmetaal bepaalde de waarde van een munt. Papieren bankbiljetten zijn pas in de 20e eeuw gemeengoed geworden. In de twintigste eeuw bedacht men ook de goudstandaard: het papiergeld had als onderpand een hoeveelheid goud en zilver, wat centrale banken of overheden hadden opgeslagen.
Als we wat sprongen maken door de tijd, zien we dat geld altijd een sterke basis had waardoor het voor iedereen interessant en betrouwbaar was. Deze basis zat niet zozeer in onderlinge afspraken. Maar vooral in het geld zelf. Munten waren vaak van zilver, goud of een ander kostbaar metaal. Dat was het onderpand van dit systeem. Dat had men zelf tastbaar in handen.
Wat is geld?
Hoe is geld in de tijd ontstaan?
Waarom gebruiken we geld eigenlijk? In de kern is geld een sociale constructie die de uitwisseling van goederen en diensten mogelijk maakt. De ware geschiedenis van geld is verloren geraakt in de tijd. Het is waarschijnlijk dat geld begonnen is in de vorm van stilzwijgende overeenkomsten. Deze ontwikkelden zich tot ruilhandel en verder tot overeenkomsten en wettelijke contracten. Tegenwoordig is geld vastgelegd in en beschermt door wetten. Modern geld bestaat voornamelijk uit elektronische bestanden van rekeninghouders. Geld is het medium waardoor we toegang krijgen tot zaken die we verlangen. In de basis is geld een stuk gereedschap dat gemaakt is om uitwisseling mogelijk te maken tussen personen. Geld is een sociaal stuk gereedschap dat werkt als een intermediair in transacties. We komen tot een eerste begrip van geld:
We werken en maken ons druk over ons vermogen om aan geld te komen. De toegang tot de goederen en diensten die we nodig hebben zijn uiteindelijk afhankelijk van het verkrijgen van dit gereedschap. Geld vertegenwoordigt een bepaalde waarde, maar het geld zelf (zoals een biljet) heeft niet noodzakelijk een intrinsieke waarde. Geld heeft overigens altijd de waarde die wij eraan toekennen. Op het moment dat je in financiële zorgen verkeerd wordt geld ineens heel belangrijk. Geld in een moderne samenleving bestaat hoofdzakelijk uit elektronische bestanden en getallen in een computersysteem. Dit brengt ons tot een tweede begrip van geld:
Modern geld is niet een fysiek ding of iets met intrinsieke waarde maar is slechts een ruilmiddel en een rekeninggegeven.
Munteenheden in andere landen
Het woord geld komt van het woord goud, denk maar aan het Engelse woord ‘gold’.
Geld heeft drie functies: ruilmiddel, rekenmiddel en spaarmiddel.
De aard van geld in de loop van de tijd
Hedendaags geld hoeft niet in fysieke vorm te bestaan. Geld kan bestaan in de vorm van een computerboeking op een bankrekening, en het kan worden opgeslagen in de vorm van een spaarrekening. Digitaal geld, ook wel elektronisch geld genoemd, vertegenwoordigt een monetaire waarde die bijvoorbeeld op een prepaid kaart of smartphone is opgeslagen. En automatische incasso’s/domiciliëringen, internetbetalingen en kaartbetalingen zijn allemaal betaalvormen waaraan geen contant geld te pas komt. (Er zijn zelfs nog nieuwere, gedecentraliseerde digitale valuta’s virtual currency schemes zoals bitcoin die bestaan zonder een centraal regiepunt zoals een centrale bank. Deze worden juridisch gezien niet als geld beschouwd.)
Ondanks de snelle toename van elektronische betalingen is contant geld nog steeds zeer populair. In het eurogebied wordt contant geld gebruikt bij een groot deel van alle betalingen onder € 20. De waarde van de chartale euro wordt gegarandeerd door de ECB en de nationale centrale banken van de eurolanden, die samen het Eurosysteem vormen.
FAQ
Wat is de definitie van geld?
Wat is het doel van geld?
Wat voor geld is er allemaal?
Hoe komt er geld bij?